(198) v^ oμαδικές εγκαταστάσεις

Φοιτητές: Αλίκη Γκίκα, Δάφνη Λαδά, Ναταλία Μιχαηλίδου
Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτρης Παπαλεξόπουλος
Σύμβουλοι καθηγητές: Νίκος Μπελαβίλας, Γιώργος Γυπαράκης                                                
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία υποστήριξης : 2 Νοεμβρίου 2010             

Σύντομη περιγραφή:  Η διπλωματική εργασία στοχεύει στο σχεδιασμό χώρων για τις εντοπισμένες συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται σε επίπεδο συνοικίας και την έλλογη κατανομή τους στο μητροπολιτικό συγκρότημα, με στόχο την ανάδειξη μιας ιδιαίτερης ταυτότητας σε κάθε γειτονιά μέσα από τη δημιουργικότητα, το διάλογο και τις συλλογικές δράσεις. Σχεδιαστικές αρχές μας είναι η δυνατότητα επανάχρησης, η μη μονιμότητα και η μεταβαλλόμενη γεωμετρία των κελυφών.

Η διπλωματική αυτή εργασία αποτελεί μία έρευνα πάνω στα αστικά κοινωνικά κινήματα και προτείνει τη δημιουργία χώρων ικανών να φιλοξενήσουν τις εφήμερες δράσεις τους. Πρόκειται για ένα αστικό πείραμα που στόχο έχει να αναδείξει μια νέα μορφή κοινού πλούτου που βρίσκεται πέρα από το 'δημόσιο' και το 'ιδιωτικό'. Η νέα αυτή μορφή κοινού πλούτου αναδύεται μέσα από τις συλλογικές δράσεις αυτών των κινημάτων και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα στοιχεία της επικοινωνίας, της συνεργασίας και της συγκινησιακής και συλλογικής δημιουργικότητας.  

Σε ένα πρώτο επίπεδο η έρευνα επικεντρώθηκε στις αρχές της ύπαρξης και συγκρότησης των αστικών κινημάτων, δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά εκείνα γνωρίσματα που διέπουν την σύσταση και τον τρόπο λειτουργίας τους. Η ίδια η πόλη, όντας πεδίο συνεχών διαπραγματεύσεων και συγκρούσεων, γίνεται αντικείμενο καταλύτης των συλλογικοτήτων που αναδύονται προκειμένου να διεκδικήσουν το 'δικαίωμα στην πόλη'.

Μία συλλογικότητα, διέπεται από την λογική της αυτο-οργάνωσης και λειτουργεί απουσία κεντρικού ελέγχου και αυστηρής δομής, βάσει διεκδικήσεων και στόχων που έχουν θέσει από κοινού όλοι οι συμμετέχοντες. Παρά τη ρευστότητα ως προς την ταυτότητα και τη μεταβολή όσον αφορά το πλήθος των χρηστών, η μονιμότητα των προβλημάτων καθιστά τη σύσταση συλλογικοτήτων ένα συνεχές κοινωνικό φαινόμενο σε βάθος χρόνου.  

Στη συνέχεια της έρευνας γίνεται καταγραφή και αποτίμηση των δράσεων και πρωτοβουλιών που ενεργοποιούνται στον αστικό ιστό, λαμβάνοντας ως πεδίο έρευνας το Δήμο της Αθήνας. Τα κινήματα που εμφανίζονται είναι πρωτοβουλίες κατοίκων που δραστηριοποιούνται στην κλίμακα της γειτονιάς, πρωτοβουλίες και κινήσεις που αφορούν τη διεκδίκηση ελεύθερων χώρων στην Αθήνα και κινήσεις οι οποίες αναφέρονται σε κάποιο ευρύτερο πρόβλημα της μητρόπολης.

Πρότασή μας, ο σχεδιασμός χώρων για τις εντοπισμένες συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται σε επίπεδο συνοικίας και η έλλογη κατανομή τους στο μητροπολιτικό συγκρότημα, ,με απώτερο στόχο την ανάδειξη μιας ιδιαίτερης ταυτότητας σε κάθε γειτονιά μέσα από τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία, το διάλογο και τις συλλογικές δράσεις.  

Επιλέγουμε περιοχές του Δήμου στις οποίες εντοπίζονται ήδη συλλογικές δραστηριότητες, διατυπώνουμε τα κριτήρια επιλογής των χώρων που θα τις φιλοξενήσουν, και εν συνεχεία μέσω της αλληλεπίθεσης διαγραμμάτων του αστικού ιστού, διαμορφώνουμε τα ευνοϊκά πεδία ως προς τη χωροθέτηση τους. Έχοντας απορρίψει την ιδέα της χωροθέτησης αυτών των κελυφών σε πάρκα η πλατείες, επιλέγουμε κενά οικόπεδα ενταγμένα στον αστικό ιστό, άμεσα γειτνιάζοντα με τους υπάρχοντες ελεύθερους χώρους και τα κέντρα γειτονιάς, ώστε να αποτελέσουν τα ίδια επέκταση του αστικού δημόσιου χώρου. Στόχος μας είναι η εύκολη προσβασιμότητα και αναγνωρισιμότητά τους ως κόμβοι ενός δικτύου ώστε να λειτουργήσουν ως σημεία αναφοράς για τους κατοίκους. Διαμορφώνεται ένα πλέγμα από πολλαπλούς αλληλένδετους κόμβους, με μία διάμετρο επιρροής που ισοδυναμεί με απόσταση ικανή να διανυθεί μέσα σε 10 λεπτά.  

Αρχιτεκτονικό πρόβλημα
Η πολυπλοκότητα στον τρόπο που λειτουργούν οι συλλογικότητες, με την μεταβολή του πλήθους των χρηστών και την πολλαπλότητα των δράσεων, αλλά και ο πρόσκαιρος χαρακτήρας των συλλογικοτήτων αυτών εν γένει, δημιουργούν την ανάγκη εύρεσης ενός εργαλείου παραγωγής χώρων, ικανών να μεταβάλλονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες, αλλά και να μπορούν να μεταφέρονται σε νέα τοποθεσία, όταν αυτό κριθεί σκόπιμο, λαμβάνοντας υπ' όψιν τα τοπολογικά χαρακτηριστικά.

Παρατηρείται μία μετατόπιση από το άκαμπτο κτηριολογικό πρόγραμμα, στη δημιουργία και κατανόηση των σχέσεων μεταξύ χώρων μέσα από σενάρια χρήσης και διαγράμματα λειτουργίας που μεταφράζονται σε ένα εύρος επιφανειών.
Τελικά προέκυψε η ανάγκη για δημιουργία ενός ενιαίου χώρου, μια βασική αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, ικανού να φιλοξενεί τις συνελεύσεις και συναθροίσεις των μελών, αλλά και να επιδέχεται τη δυνατότητα μεταβολής ανάλογα με τις εκάστοτε δράσεις. Η αίθουσα πλαισιώνεται από βοηθητικούς χώρους σταθερούς σε εμβαδόν, παρασκευαστήριο, WC, αποθήκη, χώρο για τεχνολογικό εξοπλισμό. Η εγκατάσταση ψηφιακών τεχνολογιών στο κτήριο προωθεί τη δικτύωση μεταξύ των κόμβων.

Η τήρηση αποστάσεων από οικονομικούς παράγοντες και φορείς που σχετίζονται με την εξουσία, υπαγορεύει την ελάττωση του κόστους κατασκευής. Γι' αυτό το λόγο σχεδιάσαμε ένα κατασκευαστικό σύστημα που αποτελείται από τυποποιημένα προκατασκευασμένα στοιχεία, ευέλικτα ως προς τη συναρμολόγηση αλλά και ως προς τη δυνατότητα μεταβολής.
Επινοήσαμε ένα εργαλείο σχεδιασμού, το οποίο έχοντας ως βάση ένα πρωτογενές γεωμετρικό στοιχείο, έχει την ικανότητα βάσει ενός γενετικού αλγορίθμου να  παράγει πληθυσμούς λύσεων, μεταφράζοντας έτσι τις μεταβλητές του σχεδιασμού σε χωρικές σχέσεις στοιχείων. Η συνθετική και κατασκευαστική επίλυση του κελύφους επιτυγχάνεται μέσω της σύζευξης δύο διαφορετικών συστημάτων, όπου το μεν ένα χρησιμεύει για την κατασκευή των βοηθητικών χώρων, και το άλλο επιτρέπει τη δημιουργία ενός πιο ροϊκού μεταβαλλόμενου χώρου.

  Το σταθερό κομμάτι αποτελείται από πολλαπλές όμοιες μονάδες προκατασκευασμένων βοηθητικών χώρων (τύπου container) που φέρονται από ένα μεταλλικό ορθοκανονικό σύστημα. Η σκαλωσιά αυτή, δίνει δυνατότητα γραμμικής επέκτασης και διαφορετικής διευθέτησης των χώρων κάθε φορά, καλύπτοντας ωστόσο με φύτευση τα κενά που προκύπτουν.
Το κομμάτι της κατασκευής που επιδέχεται τη μεταβολή της γεωμετρίας του και έχει τη δυνατότητα διαφοροποίησης κατά τη μετακίνησή του σε άλλο οικόπεδο, είναι μία ευέλικτη χωροδικτυωματική κατασκευή που αποτελείται από τρία διαφορετικά είδη στοιχείων.

Επιλέγονται οι δύο πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις οικοπέδων, στα Εξάρχεια και τον Κολωνό, για να διερευνηθούν οι διαφορετικές συνθετικές επιλύσεις που προκύπτουν. Οι διαφορετικές τοπολογικές συνιστώσες (τυπολογία οικοπέδου, γεωμετρία, προσβάσεις, ροές πεζών, θεάσεις, προσανατολισμός, υπάρχουσα φύτευση) επιδρούν στην τελική διαμόρφωση της γεωμετρίας των κελυφών. Βασική συνθετική επιλογή είναι η ανάπτυξη των κυρίως λειτουργιών σε όροφο, προκειμένου να διατηρηθεί η υφιστάμενη φύτευση στο ισόγειο και  η μετατροπή του σε υπαίθριο χώρο προκειμένου να αποδοθεί στην πόλη. Σχεδιαστική μας πρόθεση είναι η αρμονική γειτνίαση του κελύφους με τη μεσοτοιχία μέσω της επαφής της με τη σκαλωσιά, και ταυτόχρονα η διαφοροποίηση της μορφής από το σύνολο του δομημένου αστικού περιβάλλοντος, προσδίδοντας έτσι στο σύνολο των κελυφών ενιαία ταυτότητα και αναγνωρισιμότητα ως δίκτυο.

Η συναρμολογούμενη αυτή κατασκευή αποτελείται στο σύνολό της από μεταλλικά στοιχεία. Ενώ για την τοποθέτηση των ανοικτών και κλειστών πανέλων καθώς και των σκιάστρων συνυπολογίστηκαν οι  συνθήκες ηλιασμού και αερισμού, σε συνδυασμό με τον προσανατολισμό και τις επιθυμητές θεάσεις. Για τη διαμόρφωση του ισόγειου χώρου χρησιμοποιούνται ξύλινα προκατασκευασμένα τεμάχια, τα οποία μπορούν να συναρμολογούν και οι ίδιοι οι χρήστες του χώρου, αλλάζοντας τον σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.